شهید مزاری؛ خواسته‌ها، راهبردها و رهاوردها

«شهید عبدالعلی مزاری» (1326- 1373) نام‌آشنا و مرام معروف در سده اخیر تاریخ مبارزات عدالت طلبانه ملّی و به ویژه شیعیان و قوم هزاره افغانستان است. «مزاری» به رغم آن که آماج روایت های غالیانه و معاندانه گشته امّا شأن بالا وپر اهمیّت او از تاریکی این دستبردهای انحرافی رهیده و واقعیت ایده و رفتار او امروزه الهام بخش جنبش های عدالت خواهی ملّی و قومی شده است. «مزاری» تحت خواسته بنیادین «اصلاح وتحوّل»، 1) هم متأثّر از نیازها و شرایط اضطراریّ هزاره ها و نیز موقعیت حقوقی و وظیفه قانونی خود به عنوان دبیر یک حزب هزارگی و رهبر یک ملّیت محروم، خواسته های قومی نظیر همبستگی، اقتدار، استقلال، منفعت طلبی، مشارکت در تصمیم گیری، دوستی با اقوام دیگر، محرومیت زدائی، تزریق اعتماد به نفس وخود باوری وتثبیت هویت برای هزاره ها را داشته و با راهبرد های خاص قومی، پی گیر آن ها بود 2) و هم مطابق اقتضائات و شرایط وخیم و متحیّر ملّی، خواسته های فراگیر ملّی همچون عمومی کردن عدالت، ملّی کردن حکومت، اسلامی کردن سیاست، اصلاح فرهنگ طبقاتی، برابری وبرادری، حفظ هویت ملّی براساس منفعت و هویت ملّی، استقلال، صلح، وحدت ارضی، عدالت اداری و توزیعی را با راهبردهای مختص ملّی، دنبال می کرد.
قلم حاضر به هدف درک و به دست دادن مقاصد و راهکار های «شهید مزاری» برای حلّ منازعه دوام دار و پر دامنه افغانستان، سعی برآن نموده است تا خواسته های «شهید وحدت ملّی» را ابتدا از منبع کلام ورفتار او به دست آورده وراهبردهای او را برای تحقق این مطالبات، بازشناخته و سپس میزان تحقق یافته های این تکاپوی ارزنده ملّی و ملّیتی را بررسیده و تعیین کند؛ نتیجه حاصل آن است که خواسته های قومی شهید مزاری، محقّق شده اند هرچند هیچ تضمینی جز مواظبت، بیداری دایمی وعدم غفلت، برای ماندگاری این یافته ها نیست. امّا خواسته های ملّی او همچنان به دلیل فراهم نبودن امکانات اجتماعی و تاریخی افغانستان و تفکّر تبعیض و طمع هنوز برآورده نشده اند.