رابطه میان عقل ، شهود، علم و دین از نظر اقبال لاهور ی
نویسنده
مجتمع آموزش عالی علوم انسانی اسلامی
چکیده
از مباحثی است » رابطه ی علم با دین « بحث نسبت میان علم و دین، شهود و عقل ، به خصوص
که همیشه در کانون جدال های کلامی جای داشته و تقریباً از آغاز عصر روشنگری به این طرف،
مورد مناقشات سهمگین قرار گرفته است. به همین دلیل ، دیدگاههای مختلفی در این حوزه میان
اندیشمندان علم و دین نیز شکل گرفته است. یکی از متفکران خوشنام و پرآوازه جهان اسلام در سده اخیر
جناب دکتر محمد اقبال لاهوری است که دیدگاه متفاوت و بسیار ذوقی، اما مرتبط با موضوع داشته است. اقبال، معتقد به همکاری و تعامل میان ، » عقل و شهود و علم و دین «است و با توجه به اینکه حوزه دین و معرفت شهودی را بسیار ارزشمند و متعالی تعریف کرده،
درعین حال، هیچ تناقضی میان آنها قائل نیست. او بیشتر بر جنبه های عرفانی و مفاهیم والای دین توجه کرده و معتقد است که نه تنها علم با دین و عقل با شهود تضادی ندارد؛ بلکه سطح بیان دین بسیار عمیقتر از بیان علمی در رابطه با مفاهیم و حقایق جهان هستی است، از این حیث، سطح بیان آنها نیز متفاوت است. علم باید بسیار بتازد تا بتواند خود را به سطح معرفتیِ دین برساند؛ و مدرکات عقل متعالی نیز با شهود عرفانی - الهی در یک مسیر قرار دارد. لذا فشرده ی آنچه در رابطه با دیدگاه اقبال میتوان گفت این است که: حوز ه های« دین وعلم، عقل ، شهود « نه تنها از هم جدا نیستند که حتی همکاری و تعام سازنده ای میان آنها نیز برقرار است
که همیشه در کانون جدال های کلامی جای داشته و تقریباً از آغاز عصر روشنگری به این طرف،
مورد مناقشات سهمگین قرار گرفته است. به همین دلیل ، دیدگاههای مختلفی در این حوزه میان
اندیشمندان علم و دین نیز شکل گرفته است. یکی از متفکران خوشنام و پرآوازه جهان اسلام در سده اخیر
جناب دکتر محمد اقبال لاهوری است که دیدگاه متفاوت و بسیار ذوقی، اما مرتبط با موضوع داشته است. اقبال، معتقد به همکاری و تعامل میان ، » عقل و شهود و علم و دین «است و با توجه به اینکه حوزه دین و معرفت شهودی را بسیار ارزشمند و متعالی تعریف کرده،
درعین حال، هیچ تناقضی میان آنها قائل نیست. او بیشتر بر جنبه های عرفانی و مفاهیم والای دین توجه کرده و معتقد است که نه تنها علم با دین و عقل با شهود تضادی ندارد؛ بلکه سطح بیان دین بسیار عمیقتر از بیان علمی در رابطه با مفاهیم و حقایق جهان هستی است، از این حیث، سطح بیان آنها نیز متفاوت است. علم باید بسیار بتازد تا بتواند خود را به سطح معرفتیِ دین برساند؛ و مدرکات عقل متعالی نیز با شهود عرفانی - الهی در یک مسیر قرار دارد. لذا فشرده ی آنچه در رابطه با دیدگاه اقبال میتوان گفت این است که: حوز ه های« دین وعلم، عقل ، شهود « نه تنها از هم جدا نیستند که حتی همکاری و تعام سازنده ای میان آنها نیز برقرار است
کلیدواژه‌ها
)